De fietsroute langs de erfenis van de steenindustrie in de Liemers gaat over de volgende fietsknooppunten: 01 - 35 - 34 - 25 - 07 - 02 - 06 - 30 - 96 - 81 - 89 - 90 - 55 - 01.

De situatie in Rijnwaarden is bijzonder. De introductie van de ringoven rond 1860 leidde tot de ontwikkeling van het Gelders rivierengebied als het centrum van steenfabricage in Nederland. Met name tussen Tolkamer en Spijk bevonden zich veel steenfabrieken. Hier lagen vanuit Tolkamer gezien Copera van de Firma Daans, de steenfabriek van Terwindt & Arntz, De Vliegenwaard, Spijk en de Hollands Duitse Steenfabriek. Spijk en HDS zijn in 1995 als laatste gesloopt.

Met De Bylandt, Wienerberger en Vandersanden zijn er in de regio nog drie grote steenfabrieken actief. De Rijn speelt hierbij een cruciale rol. Voor de aanvoer van zand- of lavasteen uit de Eifel en voor de afvoer van bakstenen.

De route start bij Buitengoed de Panoven, Panovenweg 18 in Zevenaar. Hier kun je parkeren en er is gelegenheid om wat te eten en te drinken. Je kunt hier ook overnachten.

1. Buitengoed de Panoven, het Nederlands baksteen- en dakpanmuseum
Buitengoed de Panoven is een voormalige dakpan- en steenfabriek uit 1850 die nu is omgetoverd tot een goed bewaard complex van industrieel erfgoed. De voormalige fabriek kent een unieke zigzagoven. De laatste zigzagoven van heel West Europa die nog intact is.

Fiets via de Panovenweg en de Slenterweg (linksaf) naar de Ooysedijk waar knooppunt 01 is. Vervolg de route naar de knooppunten 35 en 34 . Bij 34 wordt de rijksgrens met Duitsland overgestoken.

2. Elten
Elten is een gemoedelijk Duits dorpje direct aan de rijksgrens. Je kunt je bijna niet voorstellen dat uitgerekend dit dorpje in het verleden onderwerp van onenigheid is geweest. 

Vervolg de route via knooppunten 25 - 07 - 02 - 06. Vlak na knooppunt 02 liggen de Hollands Duitse Steenfabrieken en steenfabriek Spijk-VanderSanden bij elkaar.

3. Holland Duitse steenfabrieken en steenfabriek Spijk-VanderSanden
Op deze plek hebben naast elkaar twee steenfabrieken gestaan. De Hollands Duitse Steenfabrieken uit 1900 en steenfabriek Spijk uit 1862.

Stap op de fiets en vervolg de route richting knooppunt 06. Na ongeveer drie kilometer kom je bij steenfabriek T&A Lobith.

4. Steenfabriek T&A Lobith, op de hoek van de Spijksedijk en de tengnagelwaard, tussen 02 en 06. 
Iedereen kent Lobith, want daar komt immers de Rijn Nederland binnen. Dat hebben we op school geleerd. Maar tegenwoordig is Spijk het dorp waar de Rijn Nederland binnenstroomt. In natuurgebied de Ossenwaard zie je fraaie vegetatie, gegroeid op de bodem van het voormalig stroomgebied van de Rijn. Fietsend over de dijk van Spijk naar Tolkamer zie je de kracht van de grootste rivier van Nederland.

Fiets verder over de dijk. Vlakbij knooppunt 06 staan de restanten van steenfabriek Copera.

Steenfabriek Copera, Spijksedijk 2, nabij 06.
Van het steenfabrieklandschap langs de Rijn tussen Spijk en Tolkamer is nu niet zoveel meer over. Van de vele steenfabrieken, die het uiterwaardenlandschap langs de Gelderse Rijn domineerden, zijn soms slechts restanten te zien.

Vervolg de route via knooppunten 30 en 96. Aan de rechterkant ligt recreatiegebied De Bijland en na ongeveer twee kilometer ligt aan de linkerzijde steenfabriek de Bijlandt.

6. Steenfabriek de Bijlandt, Bijland 5, tussen 30 en 96.
De Bijland is een groot watersportgebied van ongeveer 300 hectare. De Bijland heeft een directe verbinding met de Rijn en is daardoor met een boot makkelijk bereikbaar. Hoewel dit watersportgebied omgeven is door unieke natuurgebieden, waar je kunt wandelen, fietsen en vissen is er ook volop plaats voor waterskiën, zeilen, surfen en zwemmen. Steenfabriek de Bijlandt maakt al zo’n 150 jaar straatbakstenen en is nog volop in bedrijf. De fabriek heeft een tunneloven van wel 150 meter lang.

Vervolg de route richting knooppunt 96 en kies vervolgens knooppunten 81 en 89. Aan de linkerkant liggen de steenfabrieken Kijfwaard Oost en West.

7. Steenfabrieken Kijfwaard oost en west, Kijfwaard 10, tussen 81 en 89.
De steenfabrieken Kijfwaard Oost en Kijfwaard West zijn twee moderne tunnelovens van de Wienerberggroep. Er zijn slechts enkele historische elementen terug te vinden. Er ligt nog een smalspoor in het wegdek, er is een ruïne van een locomotiefloods en er staat nog een voormalige dienstwoning. Rijd via knooppunt 89 naar 90. Tussen 90 en 55 is de oude loop van de Rijn te zien. Hier vlakbij ligt Gemaal de Oude Rijn. Dit gemaal kwam in de plaats van de overlaten.

Fiets verder naar knooppunt 55 en dan naar 01. Dit is het einde van de fietsroute.

Steengoed - Fietsen door de Liemers maakt onderdeel uit van een serie routes. Bekijk ook eens de routes door de Ooijpolder & Lingewaard en het Land van Maas en Waal.