Max Bozon uit Huissen heeft de Airbornewandeling De Polen van Driel gelopen. ‘Deze wandeling door landelijk gebied geeft een goed beeld van dropzone K waar ruim duizend Poolse parachutisten op 21 september 1944 zijn geland. Als je beseft wat ze, vlak bij de Duitse linies, hebben meegemaakt, is dat heel indrukwekkend.’

Als gepensioneerd beroepsmilitair heeft Max Bozon (63) uit Huissen speciale interesse in de historie van de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). Hij liep door het dorp Driel, tussen de weilanden door naar de dijk langs de Rijn de wandelroute De Polen van Driel. ‘Het is een mooie wandeling, die een goed idee geeft van de landingszone van de Poolse parachutisten en positionering ten opzichte van de Duitsers tijdens de Operatie Market Garden bij Arnhem. De zone lag westelijk van de spoordijk en daarachter lagen Duitse stellingen’.

Informatiecentrum
De wandeling begint en eindigt bij het informatiecentrum in de katholieke kerk in het dorpscentrum van Driel ten zuidwesten van Arnhem. De rol van de 1e Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade tijdens de Operatie Market Garden wordt hier met foto’s en teksten toegelicht.

Generaal Sosabowski
Als je het dorp uitloopt in zuidelijk richting en linksaf slaat de Molenstraat in, kom je het bronzen borstbeeld van de Poolse
generaal Stanislav Sosabowski tegen. ‘De parachutisten moesten de Engelsen ontzetten, die bij Oosterbeek aan de overkant van de Rijn omsingeld waren’, weet Max Bozon. ‘De Polen zaten vlak bij de Duitse linies en werden meteen onder vuur genomen. Ze hebben een aantal dagen standgehouden, voordat ze versterking kregen van de Britten. Dat het hoofdkwartier van Sosabowski aan de Molenstraat 12 was gevestigd, wist ik niet.’

Rijndijk
Langs de Rijndijk staat het Royal Engineers Memorial. Op dit punt heb je een fraai uitzicht op de rivier en De Westerbouwing aan de overkant. ‘In de nacht van 25 op 26 september 1944 zijn er ruim 2500 Britten geëvacueerd uit de Perimeter bij Hartenstein te Oosterbeek’, vertelt Max Bozon. ‘Dit gebeurde via een route van 1600 meter vanaf het kerkje in Oosterbeek naar de Rijn, die was gemarkeerd met witte linten. Market Garden was hiermee ten einde gekomen maar de strijd in de Betuwe ging nog 7 maanden door. Jaarlijks, in september, kun je deze White Ribbon Mile lopen vanaf het kerkje naar het monumentje waar de Britten in bootjes werden overgezet naar Driel.’

Na haar Airbornewandeling door de binnenstad kijkt Lisanne Gorseling uit Duiven met andere ogen naar Arnhem. Ze ging vooral naar de stad om te winkelen. ‘Dan zag ik een mooie, rijke binnenstad. Dat de binnenstad door De Slag om Arnhem
onbewoonbaar is geweest, wist ik niet.’

Lisanne Gorseling (31) houdt van wandelen en ontdekt graag nieuwe routes. De oproep om een Airbornewandeling te lopen, leek haar leuk en interessant. Haar opa en oma woonden als kind in Arnhem en hebben de oorlog meegemaakt. ‘Mijn oma zegt dat oorlog je hele leven bij je blijft.’

In het dagelijks leven is Lisanne Gorseling moeder van drie kinderen en assistentregisterexpert bij een letselschadebureau. Zo langzamerhand wil ze wel wat meer weten over het oorlogsverleden van Arnhem. ‘Over de Tweede Wereldoorlog en De Slag om Arnhem heb ik op school wel geleerd, maar ik had indertijd andere interesses.’

De Slag om Arnhem begint op 17 september 1944 als Britse parachutisten tijdens de operatie Market Garden in de omgeving van Arnhem landen en optrekken naar de stad om de brug over de Rijn te veroveren. Ze stuiten op hevige tegenstand van de Duitsers, die Arnhem bezet hebben.

Confronterend
Vanaf het Willemsplein, waar Hotel Bristol van hotelier, biljarter en verzetsman Jan Dommering stond, loopt Lisanne Gorseling over de Jansbinnensingel. ‘Het is een prachtige route over de singels en langs het water. Via de Rijnkade en de Boterdijk loop je naar het Rijnhotel. Door de verhalen bij de verschillende informatiepunten, realiseer je je dat er heel hard gevochten is en dat Arnhem na de Operatie Market Garden een spookstad was. Als je nu de beelden op tv ziet van platgebombardeerde gebouwen in Oekraïne, is dat best confronterend.’

Zwarteweg
Vanaf het Rijnhotel gaat de route omhoog naar de Utrechtseweg en de Zwarteweg. ‘In het huis aan de Zwarteweg 14 heeft generaal Urquhart ruim een dag ondergedoken gezeten’, vertelt Lisanne Gorseling. Dat gebeurt als hij vanuit Oosterbeek samen met drie andere militairen vooruitgaat naar zijn manschappen in Arnhem en de Duitsers de rest van het bataljon de pas afsnijden.

Sint Elisabeth Gasthuis
Het Sint Elisabeth Gasthuis onderaan de Utrechtseweg is in 1944 in gebruik als ziekenhuis. ‘Het is toen wel vier keer in andere handen geweest’, vertelt Lisanne Gorseling. ‘Bijzonder is dat Nederlandse, Britse en Duitse artsen hier tijdens de Operatie Market Garden hebben samengewerkt om gewonde Engelse én Duitse militairen te verzorgen.’

Chantal Viergever en haar vader John Florussen liepen op 1 april 2022 de Airbornewandeling Dropzone Ede op de besneeuwde Ginkelse Heide. ‘Schitterend, die witte heide en bossen daaromheen. Het was een idyllische wandeling’, zegt John Florussen. ‘Het monument bij de start is prachtig. Het geeft een goed beeld van de luchtlanding op de heide in 1944.’

Vader John Florussen (66) en dochter Chantal Viergever (36) trekken er elke zondagochtend op uit voor een stevige wandeling. Vaak in de omgeving van het dorp Afferden in Het Land van Maas en Waal waar ze wonen. Met enige regelmaat pakken ze de auto en rijden naar het startpunt van een wandelroute wat verder van huis. ‘We zien van alles en hebben bijzondere gesprekken’, zegt Chantal Viergever. ‘We lachen ook heel wat af’, vult haar vader aan.

Vrijheid
Chantal Viergever is leerkracht van groep 3/4 op IKC De Appelhof in Druten en heeft een eigen kindercoachpraktijk. Ze wil wel wat meer weten over de Tweede Wereldoorlog. ‘Met de ontwikkelingen in Oekraïne in gedachten, realiseer je je hoe wij het getroffen hebben dat we zo in vrijheid kunnen leven.’ John Florussen is met pensioen, nadat hij als deurwaarder bij de belastingdienst werkte. De Tweede Wereldoorlog heeft zijn speciale interesse: ‘Het is indrukwekkend om bij het monument op de heide te staan en je voor te stellen dat daar op 18 september 1944 zoveel Britse parachutisten zijn geland, terwijl de Duitsers vanuit de bosranden op ze schoten.’

Pegasus II
De landing van zo’n tweeduizend Britse militairen vormde het begin van Operatie Market Garden, waarbij het geallieerde bevrijdingsleger de bruggen over de Rijn bij Arnhem op de Duitse bezetters wilde veroveren. Dat mislukte na hevige gevechten. Informatieborden langs de wandelroute vertellen onder meer over de Operatie Pegasus II in november 1944.
Daarbij is geprobeerd 116 gestrande Britse militairen naar de Rijn te brengen en over te zetten naar bevrijd gebied. Slechts 7 militairen bereikten veilig de overkant. ‘Die informatie pik je onderweg op’, zegt John Florussen. Hij kent de beelden van de paradroppings met veteranen op de Ginkelse Heide ter herinnering aan de Slag om Arnhem van de televisie. ‘Nu heb ik er een prachtig beeld bij, wat een machtig gebied is dit. En: met goed begaanbare paden. Zelfs in de sneeuw.’